مشکلات پیش روی رنگین کمانی‌ها در ترکیه

روز دوشنبه، هجده سپتامبر، تجمعی علیه جامعه رنگین کمانی تحت عنوان «راهپیمایی بزرگ خانواده» در منطقه فاتیح استانبول و با حمایت صد و پنجاه سازمان غیر دولتی که عمدتا وابسته به نهاد های مذهبی این کشور هستند برگزار شد. در این تجمع که بیشتر از میانسالان و کهنسالان تشکیل شده بود و افراد جوان کمی دربین آنها حاضر بودند، تجمع کنندگان پلاکاردهایی در دست داشتند که روی آنها جملاتی با این مضمون نوشته شده بود: «به این صدا گوش کن، خانواده هدف است» و یا گفته شده «به تبلیغات و تحمیل ال جی بی تی پایان دهید». روی پلاکارد دیگری نوشته شده بود: «به پروژه جامعه بدون جنسیت نه بگویید»، افرادی هم پلاکاردی با این مضمون در دست داشتند که روی آن نوشته شده بود: «اساس تمدن ما حفظ خانواده است، موضوع امنیت ملی است». سخنرانان مراسم هم با تکرار جملات نوشته شده روی پلاکاردها دائما از تحمیل ال جی بی تی به خانواده ها و کودکان از طریق لابی های جهانی اشاره می کردند و خواستار حمایت بیشتر دولت ترکیه برای مقابله با این لابی ها بودند. در انتها، کورشات میجان که از برگزار کنندگان اصلی این مراسم بود و پیشتر هم در شکل دهی تجمعاتی شبیه به این در ترکیه نقش داشت، بیانیه پایانی مراسم را قرائت کرد و از دولت خواست که از خانواده و کودکان در برابر آنچه که از نظر آنها تحمیل دگرباشان است، محافظت کند. او همچنین از طوماری ۱۵۰ هزار امضایی خبر داد که امضاکنندگان خواستار ممنوعیت تبلیغات «ال‌جی‌بی‌تی» در رسانه‌های ترکیه شده‌اند. اگرچه در ابتدا گفته شده بود که این مراسم صرفا با حمایت نهاد های غیر دولتی برگزار می شود اما پخش تیزر تبلیغاتی این رویداد از رادیو و تلویزیون ملی ترکیه و تشویق مردم به حضور در آن، مردم و به ویژه جامعه رنگین کمانی این کشور را در بهت و شوک فرو برد. در این ویدیو، از مبارزات جامعه کوییر تحت عنوان «تبلیغات ال جی بی تی» یاد شده و آن را ویروسی می داند که ترکیه و در کل جهان را تحت تاثیر قرار داده است.

اما آیا شرایط در ترکیه همیشه به این منوال بوده است و یا اینکه جامعه رنگین کمانی ترکیه ناظر بر چیزی است که تا پیش از این در این کشور وجود نداشت؟

اگرچه ترکیه در قانون اساسی، خود را کشوری لائیک و بدون دین معرفی می کند اما اکثریت جمعیت این کشور را مسلمانان تشکیل می دهند و ارزش ها و اعتقادات مذهبی از اهمیت خاصی در بین مردم این کشور برخوردار است. در بسیاری از نقاط این کشور همچنان مسئله اقلیت های جنسی و جنسیتی یک تابو محسوب می شود وعلیرغم اینکه گرایش به همجنس در ترکیه بر خلاف بسیاری از کشورهای اسلامی جرم محسوب نمی‌شود، اما ازدواج زوج های همجنس در این کشور به رسمیت شناخته نمی‌شود. علاوه بر این ستیز با جامعه رنگین کمانی همچنان در این کشور فراگیر است.

 رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، که این روزها سخنان او علیه جامعه رنگین کمانی بسیار در شبکه های اجتماعی دست به دست می شود، بیست سال قبل و زمانی که برای اولین بار پا به عرصه انتخابات گذاشت، دیدگاه دیگری در رابطه با جامعه رنگین کمانی داشت که بسیار متفاوت با گفته های امروز اوست. او در یک مصاحبه تلویزیونی در پاسخ به پرسش مجری برنامه  که از او در رابطه با به رسمیت شناختن حقوق افراد رنگین کمانی پرسیده بود، با حمایت از حقوق افراد رنگین کمانی گفت: «لازم است تا افراد ال جی بی تی  در پرتو حقوق و آزادی های خود در برابر قانون به رسمیت شناخته شوند. ما آن را انسانی نمی دانیم که آنها هر از گاهی در تلویزیون تحت درمان های خاصی قرار گیرند».

 از آن زمان تا به حال جامعه رنگین کمانی ترکیه شرایط متفاوتی را تجربه کرده است. از سال ۲۰۰۳ و همزمان با به قدرت رسیدن اردوغان برگزاری رژه افتخار به صورت رسمی در ترکیه آغاز شد و سال به سال به شکل پر شورتری نه تنها در استانبول و آنکارا بلکه در دیگر شهرهای ترکیه همچون ازمیر برگزار شد. در گزارشی که سازمان عفو بین‌الملل در سال ۲۰۱۱ منتشر کرد، ترکیه در رابطه با مسائل اقلیت های جنسی و جنسیتی «پیشرفتی قابل‌ملاحظه» داشته است. در سال ۲۰۱۴، رژه افتخار استانبول با حضور بیش از صد هزار نفر برگزار شد و به عنوان بزرگترین رویداد مرتبط با جامعه رنگین کمانی در تاریخ ترکیه ثبت شد. اما دقیقا از سال بعد از آن یعنی سال ۲۰۱۵ برگزاری رژه افتخار در ترکیه ممنوع شد و این ممنوعیت تا به امروز ادامه دارد. هر چند که در تمام این سالها، برگزار کنندگان رژه افتخار و جامعه رنگین کمانی، بی اعتنا به این ممنوعیت ها، هر ساله دور هم جمع می شوند اما هیچ کدام از این تجمعات از سوی پلیس و نیروهای امنیتی تحمل نمی شود و با خشونت و شلیک گاز اشک آور و بازداشت های فله ای به پایان می رسد. 

  همانطور که اشاره شد، از سال ۲۰۱۵ که برگزاری رژه افتخار در ترکیه ممنوع شد، رفته رفته بر سخت گیری های دولت ترکیه و اظهارات تند و تیز مقامات حزب حاکم یعنی حزب عدالت و توسعه علیه رنگین کمانی ها افزوده شد. یک سال قبل، اردوغان در جمع مقامات ارشد و جوانان عضو حزب عدالت و توسعه در آنکارا پایتخت ترکیه، طی یک سخنرانی به آنها گفت: «شما ارتباطی با افراد ال جی بی تی که تفکرشان تخریب و ویرانی جامعه است، ندارید. برخلاف آنها شما کسانی هستید که قلب های شکسته را ترمیم می کنید. ما جوانان خود را به سمت آینده می بریم، اما نه به عنوان جوان ال جی بی تی، بلکه همچون جوانانی که در گذشته با شکوه کشورمان وجود داشتند». این سخنان رییس جمهوری ترکیه درست یک روز بعد از بازداشت چهار دانشجوی ترک مطرح شد. این دانشجویان کوییر در اعتراض به تصمیم اردوغان که یکی از اعضای حزب عدالت و توسعه را -بی‌آنکه از اعضای هیئت‌علمی دانشگاه بوغازیچی باشد- برای ریاست این دانشگاه برگزیده است، اعتراض کردند. آنها پوستری از کعبه را در کنار پرچم های جامعه رنگین کمانی در نمایشگاهی در محوطه دانشگاه آویزان کردند. بلافاصله بعد از این اتفاق، سلیمان سویلو، وزیر کشور ترکیه با انتشار توییتی از این چهار نفر به عنوان منحرفان جنسی ال جی بی تی نام برد و خبر بازداشت آنها را اعلام کرد.

این توییت و ادبیات نادرست وزیر کشور ترکیه بسیار مورد انتقاد قرار گرفت تا جایی که شبکه اجتماعی توییتر با قرار دادن یک هشدار در کنار توییت او اعلام کرد که این سخنان نفرت پراکنی بوده و قوانین توییتر را نقض کرده است. بعد از این سخنان وزیر کشور ترکیه کاربران شبکه های اجتماعی به ویژه فعالان حقوق جامعه رنگین کمانی به دفاع از چهار فرد بازداشتی پرداختند. آنها پیام های خود را با هشتگ «حقوق ال جی بی تی ها حقوق بشر است» به اشتراک گذاشتند که در لیست پرمخاطب ترین موضوعات توییتر در ترکیه، به رتبه یک رسید. اما واکنش ها به همینجا محدود نماند، دفتر استانداری استانبول در اطلاعیه ای اعلام کرد که نمایشگاه هنرهای زیبای دانشگاه بوغازیچی به طور کامل بازرسی شده و تمامی پرچم ها، پوسترها و بنرهای مرتبط با جامعه رنگین کمانی از این محل جمع شده است. سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه هم اعلام کرد که این انحراف، مجازاتی را که سزاوار است، هم در برابر قانون و هم در برابر وجدان عمومی دریافت خواهد کرد.

ستیز با جامعه رنگین کمانی در ترکیه توسط رهبران مذهبی این کشور هم به شدت پیگیری می شود. علی ارباش، رئیس سازمان دیانت ترکیه، که عالی ترین مقام مذهبی این کشور به حساب می آید، در میانه بحران همه گیری ویروس کرونا گفت که همجنسگرایی «باعث بروز بیماری و تباهی نسل‌ها می‌شود» و مورد «لعن» اسلام است. او در ادامه گفت: «روابط نامشروع جنسی از نظر اسلام یکی از ژرفترین گناهان است. اسلام علیه یکی شدن با قوم لوط و همجنسگرایی است، که باعث بروز بیماری و تباهی نسل‌ها می‌شود. هر سال صدها هزار نفر به اچ‌آی‌وی مبتلا می‌شوند که ناشی از چیزی است که از نظر اسلام ژرفترین نوع فساد و زنا محسوب می‌شود، چرا که رابطه‌ای نامشروع و خارج از ازدواج است. بیایید در کنار یکدیگر از مردم در برابر این اعمال شیطانی محافظت کنیم». این سخنان رئیس سازمان دیانت ترکیه با واکنش های اعتراضی بسیاری در ترکیه مواجه شد اما در نهایت اردوغان به حمایت از او پرداخت و گفت: «بیانات ارباش در محکومیت همجنسگرایی کاملا درست بود. البته سخنان رئیس سازمان دیانت تنها برای کسانی الزام‌آور است که خود را مسلمان و بخشی از اسلام می‌دانند، همه باید جای خود را بدانند، شیوه طرح انتقادات از رئیس دیانت به حمله مستقیم و عامدانه به اسلام تبدیل شده است. حمله به رئیس دیانت حمله به حکومت است».

اظهارات رئیس سازمان دیانت ترکیه علیه همجنسگرایان  واکنش های جهانی را در پی داشت و بسیاری آن را خشونت و نفرت پراکنی عریان علیه جامعه رنگین کمانی دانستند. در آلمان، کشوری که با ترکیه رابطه نزدیکی دارد، بسیاری از سیاستمداران به حمایت از اقلیت های جنسی و جنسیتی ترکیه پرداختند.

امید نوری‌پور، نماینده ایرانی‌تبار مجلس آلمان، یکی از سیاستمداران آلمانی است که به گفته‌های رئیس سازمان دیانت ترکیه، واکنش نشان داده است. نوری‌پور می گوید، اظهارات ارباش نشان می‌دهند تا چه اندازه سیاست حزب عدالت و توسعه در ترکیه از حاکمیت قانون و حفاظت از اقلیت‌ها دور شده است. نوری‌پور خواست و تمایل اردوغان برای محدود کردن زندگی شهروندان بر اساس «تقوایی که او تعریف کرده» است را سوء استفاده از دین می‌داند. همچنین میشاییل روت از حزب سوسیال دموکرات و معاون امور اروپایی وزارت خارجه آلمان هم می‌گوید، این اظهارات یک بار دیگر نشان می‌دهد که وضعیت در ترکیه برای اقلیتی که دگرجنسگرا نیست، «همچنان سخت و خطرناک» است. 

وقایعی که در ماه های بعد در ترکیه رخ داد، نشان می دهد که سخنان رئیس سازمان دیانت ترکیه باعث تقویت عقاید ضد ال جی بی تی در سطح جامعه و در بین هوادارانش شده است. برای مثال ، پخش اعلامیه هایی برای سنگسار کردن همجنسگرایان و سایر اعضای جامعه رنگین کمانی توسط افراد ناشناس در شهر اسکی شهیر، موجی از نگرانی را در بین جامعه رنگین کمانی ایجاد کرد. این اعلامیه که با تیتر «توضیح حرام بودن لواط به روایت قرآن و حدیث» توسط افراد ناشناس در منطقه odun pazari (بازار هیزم) شهر اسکی شهیر پخش شده است، با اشاره به آیه هایی از قرآن و حدیث، مردم را تشویق به قتل افراد ال جی بی تی از طریق سنگسار کرده اند. در این اعلامیه آتش زدن و سوزاندن نیز برای کشتار افراد ال جی بی تی پیشنهاد شده است. اما سنگسار چیست؟ سنگسار روشی است که در آن، شخص را تا سینه در گودال می اندازند و رویش خاک می ریزند در حالیکه سینه، گردن و سرش بیرون از گودال است، سپس با سنگ آنقدر به او می زنند تا جان دهد.

بعد از این واقعه، کنشگران جامعه رنگین کمانی و وکلا شکایتی را تسلیم دادگاه کرده اند. یکی از کنشگران روبروی دادگاه اسکی شهیر متنی را خواند و گفت: «ما می دانیم که این کار، کار افراد واپسگرا و گروه های جهادی است». در این بیانیه یادآوری شده که رئیس جمهور، وزیر کشور و رئیس سازمان دیانت ترکیه و دیگر مقام های رسمی، رابطه همجنسگرایان را جرم انگاری می کنند. او گفت: «هیچ کدام از ما در اسکی شهیر امنیت نداریم، شهری که جزو امن ترین ها در ترکیه بود. حمله به افراد ال جی بی تی در خیابان‌های شهر روشن است و دولت چشمش را روی این حمله و یورش ها بسته است».

پخش این اعلامیه ها همزمان با ممنوع کردن فستیوال موسیقی توسط فرماندار اسکی شهیر بوده است که آنرا غیر اخلاقی نامیده بود، اقدامی که با استقبال جامعه مذهبی شهر روبرو شد. سوجان اینجه سو، که در زمینه حقوق بشر فعالیت می کند، می‌گوید در سه سال گذشته اینگونه اعلامیه‌ها پخش می شوند و هدف این است که جامعه ال جی بی تی را بترسانند و آنها را در خانه هایشان زندانی کنند.

اما این نفرت پراکنی ها فقط جامعه ال جی بی تی ترکیه را هدف قرار نداده است، هزاران پناهجوی ایرانی و افغانستانی رنگین کمانی در این کشور زندگی می کنند و این ستیز با جامعه رنگین کمانی ها در ترکیه، زندگی و جان آنها را نیز تحت الشعاع قرار داده است. اما علیرغم تمامی این خطرات، اداره مهاجرت ترکیه پناهندگان ال جی بی تی را از لیست افراد آسیب پذیر حذف کرده است. اسکی شهیر و دنیزلی میزبان بیشترین جمعیت پناهندگان ال جی بی تی هستند، بیشتر این پناهجویان سالهاست که در انتظار باز اسکان در کشوری دیگر، نظیر آمریکا، کانادا و یا کشورهای اروپایی هستند اما عمده این کشورها از پذیرش این افراد امتناع می کنند.

گزارش از علی عارفی